Thứ Bảy, 23 tháng 1, 2010

The question of women's rights in Vietnam in the early twentieth century

Dang Thi Van Chi
The concept of women's rights ia a product of the ideology of capitalist democracy. Under what circumstances did this concept develop in Vietnam and how was it perceived? Making use of Vietnamese language newspapers and publications circumlates in the early twentieth century, this paper investigates the historical circumstances that gave birth to the idea of women's rights in Vietnam, and the ways in which the concept was perceived by different social groups, especially the Vietnamese women themselves.

1. The women's question and early concepts of women's right prior to world war I.
Owing to special social circumstances, Vietnamese women had played an important role throughout history, not only in the defense ang building of the nation but also in running family affairs, child rearing, and child education. However, under Feudalism, Confucial influnences led to the development of a "dual status" of women both within the family and social women, an ambiguity manifested in the superiority of the husband over the wife in theory and the relative equality between the two in reality. The former developed following the Vietnamese state's endorsenment of the Confucian model of the family, while the latter was sustained by the important role of women in family economy and society. This "dual status" had turned the women's question into a social issue and had animpact on the perception of the concept of women's rights in the earlly part of the twentieth century.
Before becoming a French colony, Vietnamwas a feudal argicultural country of small self- sufficient landholders, the majority of whom were illiterate. In the absence of printed marterial, the question of the status of the women was manifested through various culteral and artistic forms and popular beliefs. These tended to contrast the important contribution of women in the family and society with their inferior social status, and highlighted their aspirations for gender equality and their spirit of resistance
At the beginning of the twentieth century there came the impact of the French colonial exploitation, bringing new cultural and educational policies, along with new ideological currents developing around the world. Vietnam underwent major transformations in political, economic, social, cutural, and educational spheres. This process had a major impact on women. As part of the working class, female workers came to work in coal mines, factories, and plantations. Large numbers of women were employed in the service sector in urban areas or worked as retailers, housemaids, cooks, and even prostitutes. Meanwhile, French cultural and educational policy had also created a Stratum of female intellectuals who served as secretaries, teachers, poets, and Journalists. Women had become a social force that received attention from different political groupings.
From the every beginning, the press paid attention to the question of women's status. In 1907, Dang co tung bao, one of the first well-known newspapers in the Vietnamese language, published a column entitled " Women's Voices" as a forum for women. Developing hand with the modernization (Duy tan) and the Dong kinh Free School ( Dong kinh nghia thuc) movements, the column was designed to attack outdated customs and practices found in funeral and wedding ceremonies, the system of polygamy, and certain traditional aspects of female education.
In 1913, Dong Duong tap chi also published a column entiled "Women's Voices". Developing in the context of a wider debated on " East- West Cultural recociliations," it addressed a greater range of women's issues, not only attacking old traditional practices but also advocating the propagation of science and Western civilization among women.
The two "women's Voices" columns published in separate newspapers were in fact written by Nguyen Van Vinh under the female pen name Dao Thi Loan. Vinh was a western- educated intellectual who had been heavily influenced by Western culture. The questions that the raised reflected changes brought about by socio- economic conditions as well as signs of a new way of life, especially that of urban capitalists manifesting through the activities of urban women.
The evaluation of the role of women and their position in the family resulted in some positive change, but did not go far enough. The equality between the sexes was limited to the area of education, enabling women to fulfill their family obligations better. The notion of the social position of women was still influenced by feudal ethics that bound women to the family, their husbands, and their sons. This was exemplifiel in the saying that a woman should " consider herself as a small being in the life of a man and happily consider her sacrifice for her husband and children as her living ethics" (1), using " talent and virtue to fulfill family responsibilities and help her husband and children to reach their ambitions" (2)
The issue of women's rights was first mention in Dong Duong Tap chi in an article published in 1914 entitled " on our habit of respecting men and downgrading women" and another article by Pham Quynh published in 1916 and entitled " Female education" Both articles highlighted the significant role of women in the family but concluded that women were not regarded very highly because "they did not have education" They understood that the equality of the sexes referred to the attention given to female education" (3). The struggle for women's rights was to expand women's rights and to make everybody afraid and refrain from looking down upon those with red cheeks in satin pants" (4)

2. The question of women's rights and the emergence of the first women's magazine Nu gioi chung in 1918

In 1914, Vietnamese journalists began to discuss the possibility of having a newspaper reserved for women. Although this idea was widely supported, it was not untill 1918 that the first newspaper for women appeared. Known as Nu gioi chung, it came out on February 1.1918 in Sai Gon, under the editorship of Suong Nguyet Anh, the fifth daughter of Nguyen Dinh Chieu, a famous patriotic poet in the South.
Although the purpose of the newspaper sa spelt out is its introductory section was to " begin a women's studies moverment, " the newspaper dared not get involved in politics and did not advocate any compettition with men (5). However, through a number of articles such as Suong Nguyet Anh's " what is meant by equality between the sexes?" (6), Bich Dao's "Further discussion on women's rights" (7) and Lieu's " On Women's rights and freedom" (8), the question of women's rights and the equality of the sexes were adduced directly and : what were woment's rights, and what were meant by the Equality of the sexes?
The majority of the authors for Nu gioi chung argued that the notion of women's rights or the equality of the sexes came to Vietnam from the West and from reformist publications in China. However, many argued that women's rights had roots in Vietnamese history itself, pointing to the role of women in history as well as their relatively well-respected position in the family. However, it is apparent that these view of equality were different from the political and legal equality advocated in the West. As a result, the authors of Nu gioi chung disagreed among themselves and showed inconsistency when they adopted Western idea of educational rights for women but avoided the political aspect of women's rights, continuing to cling to the Confucian notion of social order and hierachy.
According to Suong Nguyet Anh, the equality of the sexes meant that "women had common interests with men, women were as intelligent as men, but intellectual equality was not the same as similarity in their roles, and for women to take care of the family and help their husbands educate children was natural" (9)
For the majority of the Vietnamese living during this period, the concept of the women's rights was both foreign and novel. The authors for Nu gioi chung tried to clarify the concept but it seemed that they did not succeed fully owing to the difficulty of absorbing and making deduction from a foreign concept, and to the different interpretations of the concept advocated by writers from different social backgrounds.
Despite such diffculties, this was the first time that the question of women's rifhts was addressed directly and publicy in the Vietnamese press. Suong Nguyet Anh as editor in chief of Nu gioi chung had allowed women themsevles to voice their perceptions of their rights.

3. The development of the perception of women's rights after World war I
After World WarI women's movements in the West developed strongly, and through newspapers had a major impact on Vietnamese society. In addition, the educational system promulgated by the Department of Public Instruction of the colonial administration in 1917 further precipitated the discussion of women's studies and women's rights. The colonial administration's educators such as Ton That Dan, Trinh Thu Tam, Nguyen Dinh Ty, Tran Thuc cap and Vu Ngoc Lien and famous scholars such as Pham Quynh, Nguyen ba Hoc, Pham Ngoc Thieu, and Dam phuong wrote newspaper articles or delivered speeches on this subject.
Although these writers praised the contribution of Vietnamese women, they had to acknowledge that their position in society was low; they were considered " second- class citizens" not yet manuture enough to receive citizenship entitlements. The inequality of the sexes came from educational inequality rooted in the fact that " we had inflexibly followed Chinese cliches referring to women as those without inlelligence...a race secondary to men" (10) or " because we believed" in the yin-yang principle, we wanted women to adhere to principle of three obediences and thus dod not bother to provide them with education" (11) As a result, education for women seen as the solution to gender inequality. Because these authors believed that women were linked with the family, they wanted education content to help women excel in domestics affairs: " women had to study in order to perfect their personality" (12) and to " understand the meaning of three obediences and four virtues". Political equality was seen as an illusion and " freedom and equality [ in the political area] were the rights of men and were useless for women'(13)
In the 1930s, the social and idelogical conditions in Vietnam underwent significant changes. The second wave of colonial exploytation beginning after the end of World War I pushed the country deeper into the orbit of the world capitalist economy.
During this time, the classes of Vietnames capitalists and urban petty- bourgeoisie were formed. The colonial policy was especially aimed at fostering an elite which would serve as its base for lauching reformist policies. In addition, social movements of various ideological currents and degrees of impact also developed, one of which was the rise of the Indochinese Commist Party with its emphasis on national socialist revolution.
On the culltural and ideological front, French cultural and educational policy following the promulgation of the 1917 educational law had brought about some interesting changes. Over 35,000 western- educated intellectuals had received their education in French. Hoai Thanh- Hoai Chan observed that during this period ' the West [ern culture] had entered our souls. We are no longer able to fell happy, sad, to love, hate, and be angry the way we use to" (14). This change was one factor leading to the development of the women's rights moverment, women's liberation, the Europeanization moverment, the "New poetry movement", and the self- strengthening literary moverment in the 1930s.
In particular, the questions of women's rights, women's liberation, and women's participation in the struggle for national liberation became concerns of Vietnamese society at the large. Women's newspapers were published in three regions: Phu nu thoi dam ( 1932-1934) in Hanoi, Phu nu tan tien (1932-1934) in hue, and Phu nu tan van ( 1929-1935) in Saigon. In addition, there were monographs publishes, such as Phan boi Chau's The women's question ( 1929), So cuong Le Du's Women of the Souther Kingdom(1929). At the market centers of Saigon and Hue and in different forums from North to South, female intellectuals such as Nguyen Thi Kiem and Phan Thi Nga delivered public speeches on a range of topics: ' Should free marrige be allowed", "the system of polygamy, " One day in the life of a modern woman, "women and physical education", "women's liberation". Women's organizations such as Women's Liberation, the Association for Women's Rights, and different level but with the common objective slogans, to such an extent that they were misused in commercial advertisement calling for " women not worry that they will not be liberated since there was already medicine that would help keep them healthy to work on liberation(15).
During this period, the notions of women's rights and women's liberation were no longer limited to equality of education but extended to include political equality, election rights, the right to work, and the right to free marriage.
In general, the perception of women's rights in the 1930s was influenced by the " dual status" of women throughout history and reflected the crystallization of the views and interess of different social classes into different trends.
First and foremost was the trend supporting women's rights. This group included Nguyen Van Ba, Huynh Thuc Khang, Cao Van Chanh, Trinh Dinh Ru * who argued that " the equality of the sexes is a progressive ideology"(16) which " corresponded with the principles of humanism and justice" (17). However, they avoided discussing women's rights in connection with political and voting rights. They merely stressed that women not only had a role in the family but also in society as well. This group of commentators belonged to the elite and thus emphasizied the fate of elite women, whose freedom of moverment was restricted and who could not live independently because of the influence of the Confucianism. They were accordingly limited to advocating the promotion of female education and female professionalism as measures to advance on occupations for women's liberation. Thus Phu nu tan van published article on occpation for women, with such titles " Your responsibilities are to make sure you are employed" (19). This trend was supported by many female intellectuals and those from the capitalist and petty bourgeois class such as Van Dai, Dam Phuong, Nguyen Duc Nhuan, and Nguyen Thi Kiem...**
A second trend that emereged opposed the concept of women's rights. This group includes adherents of Confucianism such as Pham Quynh and Ton That Dan as well as western- educated scholars such as Bui Quang Chieu, Nguyen Phan Long ...*** The latter, while they realized that the equality between the sexes was a progressive ideology, opposed women's rights in order to preserve their own political interests. Nguyen Phan Long stated that" there was no need for women's libration because they were not enslaved" (20). Nguyen Van Vinh, pointing to relative equality between men and women in rural areas and women's freedom of movement, concluded that to demand rights for as in western countries was to ask for a reserse. (21) Bui Quang Chieu directly stated that " to help women accquire equal rights with men is to increase the number of opponents" and " they will certainly play this opposition role, from the family to society" and as a result " we should not help them became our opponents" (22)
They did not only oppose women's rights in general but also the rights to work and participate in social activities. Phan Van Gia stated that " allowing working women brought about negative conequences since it not only would increase unemployment among men but would also lead to the disinteggration of the family is the root of society by Ngo Thuc Dich and Ton That Dan.
In addition to the trends mentioned above, there emerged a third movement that concentrated on the fate of the Vietnamese under French colonialism and advocated the mobilization of women to liberate themselves from feudalism. Diep Van Ky wrote that" the Vietnamese are not law makers but followers", " even men only have rights to join the army and pay taxes" and " women only have to focus on liberation, liberation from old customs , family, and in society, a complete liberation" (23) Phan Khoi also stated in Phu nu tan van, Than chung and Trung Lap that because " we did not have political and educational rights, our opinions were useless" and he concentrated on " criticizing Confucianism and calling for the abolition of the extended family" so that women " could fight to abolish the law of respecting men and despising women, redefine the concept of chastity, and argue for the right to remarry" (24)
During that time, writers and journalists such as Nhat Linh, Khai Hung, Tu Mo and Thach Lam formed a group called the self- strengthening literary group, with their novels eulogizing individuals and opposing feudalism. In particular, their female characters were those with courage to oppose fedaism, love, and decide on the direction of their lives, as seen in the charcters of Nhung in Lanh lung, Loan in Doi ban, and Tram in Nang Thu (25)
However, under the banners of women's rights or women's liberation, a number of women in urban areas became addicted to gambling, fortune telling, ect. Women who received Western education became major challengers to tranditional ethical concepts and threatened the very idea of the traditional family with their new ways of life and changed concepts. as a result, scholars such as Huynh Thuc Khang and Phan Boi Chau, who supported women's rights, also voiced their criticism of those who " threw away money and blood relationship for cosmetic beauty and pretended to be a lady while looking down upon their motherland. In this way, they still lament now and then asked for women's rights, but how could one discuss with the kind of women?"
In the early 1930, while capitalist intellectuals and those who supported women's rights separated women questions from social questions and avoided the political aspect of the concept, communist activist were the first and only people to link women's liberation with national liberation. In the political thesis of the Indochinese Communist Party promulgated in 1930, equality between the sexes was one of the Party's policies. At the first Party Congress in October, 1930, the Party issue a resolution to mobilize women. It also outlined the relationship between women's liberation and national liberation: " Women's force is one of the most important forces. If the Majority of the women did noy participate in revolutionary struggle, the revolution would not succeed." (27) The Party's mobilization campaigns penetrated the class of peasants and workrs. Futhermore, some female intellectuals andjournalists who wrote about women's issues in Phu nu tan van became communists. They began to focus on issues such as wages, working conditions and social insuarance for working class in the factories, coal mines and platations of the French. During this time, Phu nu tan van also published articles emphasizing women's fighting spirit. These article not only criticized the simplified and unrealistic perception of the women's problems advocated by capitalists intellectuals but also criticized those opposed to the women's rights movement. They cited cases in which wives were beaten by their husbands, housemaids committed suicide follwing their masters cruelty, and young women committed suicide in response to forced marriage. These articles staed that "women suffered because of the law, ethics, the employment system, lack of education and organization, lack of medical protection, and "lack of the rights to participate in the organization of politics the economy, and society of this country" (28) As a result, women had to struggle, but against whom? Against the system, agaisn all the conditions that generated suffering and those who benefited from this suffering"(29). In this process of struggle, women could unite with men to achieve common purposes. This struggle went beyond the sphere of the family and became a struggle with social revolutionary character.

Conlusion

1. In Vietnam, the question of the status and rights of women received attention from as early as beginning of the twentieth centuryIn 1907, Dang co tung bao had a column entitled " women's Voices", and by the 1920s, as David Marr observes, "women and society became centers of attention around which other problems evolved. Hundreds of books and newspapers articles were published on different aspects of women's problems. Women became conscious of themselves as a group in society with separate dissatisfaction and demands."(30) This reflected the important role of women and their contribution to society.
2. The question of women's rights in Vietnam underwent a process of transformation of perception, from centering around cultural issue ( women's studies and female education) to the areas of politics and liberation). In the 1930s under the banner of the ICP, women's rights were linked with the national and class questions.
3. The question of women's rights was not only a general social problem but also perceived as important by women themselves. This was manifested in the publication of the women's newspaper Nu gioi chung in 1918, and others in the 1930s, under the editorship of Suong Nguyet Anh, Nguyen thi kiem, Phan Thi Nga, Danm Phuong, Van Dai and Huynh Lan...
4. Perceptions of the issue of women's rights developed both among women and in society as a whole. this brought conrete changes for women and their movements. It made possible their participation in social activities, their struggle for equality between the sexes, the linkage between women's liberation and national liberation, and the victory of the national democratic revolution in Vietnam

Van Chi

Endnotes
1. Đông Dương tạp chí, 5.2.1914, p4
2. Đông Dương tạp chí, 12.2.1914, tr6
3,4 Đông Dương tạp chí, số ra ngày 19.2. 1914, p6
5. Nữ giới chung, 1.2.1918
6. Nữ giới chung, 22.2.1918
7,8. Nữ giới chung, 15.3.1918
9. Nữ giới chung số ra ngày 22.2.1918
10. Nam Phong, 2.1918
11. Nam Phong , 4.1924, p264
12. Nam Phong , 5.1919, p397
13. Nam Phong , 6.1932, p571
14. Hoài Thanh- Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam (1932-1941), Văn học 1997, p17
15. Phụ nữ tân văn, 30.8.1934, p22
16. Nguyễn văn Bá- chủ nhiệm báo Thần Chung
Huỳnh Thúc Kháng, chủ bút báo Tiếng Dân
Cao văn Chánh, nhà báo của báo VCông Luận, Nam kỳ kinh tế báo
Trịnh Đình rư, thường viết bài cho báo Phụ nữ Tân văn
17.Phụ nữ tân văn, số ra ngày 16.5.1929, p10
18. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 27.6.1929 p10
19. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 4.7.1929, p1
20. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 20.3.1930, p1
21. Bà Nguyễ Đức Nhuận, chủ nhiệm báo Phụ nữ tân văn
Bà Đạm Phương, chủ nhiệm Nữ công học hội Huế
22. Phạm Quỳnh, Chủ bút báo Nam Phong, Thương thư Bộ học
Nguyễn Phan long, chủ nhiệm báo Đuốc Nhà Nam
Nguyễn Văn Vĩnh, chủ bút Đông Dương tạp chí, Trung Bắc Tân văn
Bùi Quang Chiêu, lãnh tụ Đảng Lập hiến, giám đốc tờ Diễn đàn Đông Dương
23. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 11.7.1929
24. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 23.5.1929. tr9
25. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 20.6.1929, tr9
26. Diệp Văn Kỳ, chủ bút báo Thần Chung
27. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 1.8.1929, tr9
28. Đông Dương tạp chí số 31.1937
29. Nhất Linh, Lạnh lùng, Đời Nay, H, 1937
Nhất Linh, Đôi Bạn, Đởi nay, H, 1938
Nhất Linh, Nắng thu, Đời nay, H, 1948
30. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 4.7.1929, tr10
31. Nguyễn Thị ThậpLịch sử phong trào phụ nữ Việt Nam, t1, Phụ nữ, H, 1981, tr174
32. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 27.9.1934, tr5
33. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 18.10.1934, tr6
34. Essays into Vietnamese pasts. Cornell University, Inthaca New York. 1995, tr75

Thứ Tư, 13 tháng 1, 2010

Vấn đề nữ quyền ở Việt Nam đầu thế kỷ XX

Đặng Thị Vân Chi
( Bài đã dăng trong Việt Nam học Kỷ yếu Hội thảo quốc tế lần thứ nhất, Hà Nội 15-17/7/1998, t4, NXB Thế giới, 2001)



       Tư tưởng nữ quyền là một sản phẩm của tư tưởng dân chủ. Ở Việt Nam, tư tưởng nữ quyền đã xuất hiện trong điều kiện nào và đã được nhận thức ra sao? Qua báo chí và các xuất bản phẩm bằng tiếng Việt đầu thế kỷ XX, báo cáo của chúng tôi muốn làm rõ những điều kiện lịch sử của việc xuất hiện tư tưởng nữ quyền ở Việt Nam và sự phát triển của quá trình nhận thức tư tưởng này trong xã hội Việt Nam cũng như của chính bản thân phụ nữ Việt Nam đầu thế kỷ XX.

1. Vấn đề phụ nữ ở Việt Nam và những quan điểm đầu tiên về nữ quyền trong những năm trước Chiến tranh Thế giới I

        Do những điều kiện tự nhiên và xã hội đặc biệt trong lịch sử, phụ nữ Việt Nam không chỉ có vai trò to lớn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước mà còn có vai trò quan trọng trong gia đình, nuôi dưỡng và giáo dục con cái. Tuy nhiên, dưới chế độ phong kiến, ảnh hưởng của Nho giáo đã tạo nên vị trí " hai mặt" của phụ nữ trong đời sống gia đình và xã hội. Tính chất " hai mặt" này thể hiện ở chỗ: một mặt là quyền uy mạnh mẽ trên lý thuyết của người chồng đối với vợ; mặt khác là địa vị tương đối bình đẳng trên thực tế giữa vợ và chồng. Quyền uy trên lý thuyết của người chồng là kết quả của việc nhà nước chấp nhận và ủng hộ gia đình Nho giáo, còn địa vị bình đẳng trên thực tế của phụ nữ được quyết định bởi vai trò quan trọng và những đóng góp của họ trong kinh tế gia đình và xã hội. Chính vị trí " hai mặt" này đã làm cho phụ nữ trở thành một vấn đề xã hội trong lịch sử và ảnh hưởng tới việc nhận thức tư tưởng nữ quyền trong những năm đầu thế kỷ XX.
         Trước khi trở thành thuộc địa của Pháp, Việt Nam là một nước phong kiến nông nghiệp tiểu nông tự cấp, và tự túc, phần lớn nhân dân không biết đọc, biết viết, báo chí chưa ra đời, vấn đề phụ nữ biểu hiện tập trung trong các hình thức văn hóa, nghệ thuật và tín ngưỡng dân gian. Nội dung của vấn đề phụ nữ là đề cao vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội, đồng thời phẩn ánh địa vị thấp kém của phụ nữ cũng như khát vọng bình đẳng và tinh thần phản kháng của phụ nữ Việt Nam.
         Đầu thế kỷ XX, dưới tác động của các chương trình khai thác thuộc địa, chính sách văn hóa giáo dục của Pháp, ảnh hưởng của các trào lưu tư tưởng trên thế giới, Việt Nam có sự thay đổi trên các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa giáo dục... Khi xã hội thay đổi, tất cả đều ảnh hưởng tới phụ nữ. Cùng với sự ra đời của giai cấp công nhân là bộ phận nữ lao động làm thuê có mặt ở hầu hết các ngành kinh tế. Họ làm việc trong các hầm mỏ, xưởng máy, đồn điền... Số đông phụ nữ còn được đưa vào làm công việc dịch vụ trong các đô thị, làm người bán hàng, đi ở, làm con sen, bồi bếp và thậm chí cả nghề mãi dâm... Bên cạnh đó chính sách văn hóa giáo dục của Pháp cũng tạo nên một tầng lớp phụ nữ trí thức, làm thư ký, làm giáo viên, nhà thơ, nhà báo... phụ nữ trở thành một lực lượng xã hội, một đối tượng quan tâm, tranh thủ của mọi khuynh hướng chính trị.
        Từ rất sớm báo chí đã đề cập tới vấn đề phụ nữ. Ngay từ năm 1907, trên Đăng Cổ tùng báo, một tờ báo tiếng Việt hiếm hoi lúc bấy giờ đã xuất hiện mục " Nhời đàn bà" như một diễn đàn của phụ nữ. Ra đời trong bối cảnh của phong trào Duy tân và Đông Kinh nghĩa thục, những vấn đề phụ nữ trên Đăng cổ tùng báo do đó chủ yếu nhằm phê phán hủ tục trong tang ma, cưới xin.. tục đa thê và những quan niệm không đúng về việc phụ nữ đi học.
       Năm 1913, trên Đông Dương tạp chí, mục Nhời đàn bà lại xuất hiện. Lần này, trong xu hướng "dung hòa văn hóa Đông Tây", những vấn đề phụ nữ được mở rộng hơn, không chỉ nhằm phê phán phong tục, tập quán cũ mà còn bao hàm cả việc truyền bá khoa học và văn minh phương Tây.
      Nhìn chung, mục Nhời Đàn bà trên Đăng cổ tùng báoĐông Dương tạp chí chủ yếu đều do Nguyễn Văn Vĩnh viết dưới tên phụ nữ Đào Thị Loan. Nguyễn Văn Vĩnh là người Tây học, chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa phương Tây, vì vậy, những vấn đề phụ nữ mà ông nêu ra phản ánh những thay đổi do điều kiện kinh tế xã hội mang lại, cũng như báo động về một lối sống mới, lối sống thị dân tư sản mới bắt đầu biểu hiện qua sinh hoạt của phụ nữ đô thị. Việc nhìn nhận vai trò và vị trí của phụ nữ tuy có tiến bộ khi đánh giá vai trò của phụ nữ trong gia đình, nhưng cũng chỉ dừng lại ở đó. Sự bình đẳng nam nữ chỉ được hiểu là sự bình đẳng trong vấn đề giáo dục để phụ nữ làm tròn bổn phận của mình đối với gia đình. Những quan niệm về vị trí của phụ nữ vẫn là những quan niệm của lễ giáo phong kiến nhằm ràng buộc phụ nữ vào gia đình, chồng con như quan niệm người phụ nữ phải:" coi mình như một vật mọn trong cuộc đời người đàn ông" lấy việc hi sinh cho chồng con " làm đạo sung sướng của đàn bà"(1), dùng tài đức của mình để đảm đang" việc nhà, giúp chồng con gây dựng việc lớn lao" (2)
       Vấn đề nữ quyền bắt đầu được đề cập trên Đông Dương tạp chí trong bài Về thói trọng nam khinh nữ của ta năm 1914 và bài Sự giáo dục đàn bà con gái của Phạm Quỳnh năm 1916. Cả hai bài đều đánh giá cao vai trò của phụ nữ trong gia đình, nhưng cho rằng phụ nữ vốn bị đánh giá thấp suy cho cùng chỉ vì không có học thức mà thôi" và quyền bình đẳng nam nữa được hiểu là" phải lưu tâm đến việc giáo dục đàn bà" (3). Cuộc đấu tranh đòi nữ quyền là cuộc đấu tranh" sao cho nữ quyền chúng ta ngày càng nhớn và làm thiên hạ kinh hồn bạt vía chẳng dám khinh chi đến lũ má hồng quần lĩnh chúng ta" (4)

2.Vấn đề nữ quyền và sự ra đời của tờ báo phụ nữ đầu tiên trong lịch sử báo chí Việt Nam- báo Nữ giới chung năm 1918

       Ngay từ năm 1914, giới báo chí Việt Nam đã đề xuất việc ra một tờ báo dành riêng cho phụ nữ. Mặc dù được nhiều người ủng hộ, nhưng phải đến năm 1918, tờ báo dành riêng cho phụ nữ đầu tiên mới ra đời. Đó là báo Nữ giới chung xuất bản số đầu tiên ngày 1/2/1918 tại Sài Gòn do bà Sương Nguyệt Anh làm chủ bút. Bà Sương Nguyệt Anh là con gái thứ năm của nhà thơ yêu nước Nam Bộ Nguyễn Đình Chiểu.
        Mặc dù mục đích của tờ báo được nêu trong phần mở đầu báo là "khởi xướng phong trào nữ học, nó không dám dính líu đến chính trị và không có ý tranh đua với nam giới" (5), nhưng bằng một loạt bài Nghĩa nam nữ bình quyền là gì(6) của Sương Nguyệt Anh, Bàn thêm về chữ nữ quyền ( 7) của cô Bích Đào hay Nữ quyền tự do luận (8) của cô Liễu, vấn đề nữ quyền và quyền bình đẳng nam nữ đã được đề cập đến một cách trực tiếp với nội dung cụ thể: Nữ quyền là gì? và thế nào là quyền bình đẳng nam nữ?
        Khái niệm nữ quyền hay quyền bình đẳng nam nữ đựơc hầu hết các tác giả của Nữ giới chung cho rằng có nguồn gốc từ phương tây và do ảnh hưởng của các sách Tân thư của các nhà cải cách Trung Quốc. Tuy nhiên cũng có ý kiến xuất phát từ vai trò của phụ nữ Việt Nam trong lịch sử cũng như địa vị tương đối được tôn trọng của họ trong gia đình nên cho rằng nữ quyền đã có mầm mống từ trong lịch sử Việt Nam. Nhưng rõ ràng sự tôn trọng có tính chất tập quán này hoàn toàn không phải là sự bình đẳng về chính trị và bình đẳng trước pháp luật mà người phương Tây chủ trương. Do đó các tác giả của Nữ giới chung trở nên mâu thuẫn và khó hiểu trong khi một mặt họ hưởng ứng quan niệm phương Tây về sự bình đẳng và giáo dục cho phụ nữ, mặt khác lại né tránh ý nghĩa chính trị của khái niệm này và vẫn bám chặt lấy quan niệm Nho giáo về trật tự đẳng cấp trong xã hội.
       Theo bà Sương Nguyệt Anh, quyền bình đẳng nam nữ có nghĩa là "phụ nữ có cùng lợi ích như nam giới", phụ nữ cũng thông minh như nam giới, nhưng sự bình đẳng về trí thức khác sự giống nhau về vai trò và đối với phụ nữ "việc trông coi nhà cửa, giúp đỡ chồng, dạy dỗ con cái là lẽ tự nhiên." (9)
       Nữ quyền đối với phần đông người Việt Nam thời kỳ này dù sao cũng vẫn là một khái niệm xa lạ và mới mẻ. Các tác giả của Nữ giới chung đã cố gắng làm rõ khái niệm này, nhưng dường như không mấy kết quả do quá trình hấp thụ và diễn dịch khái niệm từ tiếng nước ngoài, nhất là nó lại được hiểu theo nhiều cách khác nhau tùy theo vị trí của người dịch trong bậc thang xã hội.
       Mặc dù vậy, có thể nói đây là lần đầu tiên trên báo chí Việt Nam, vấn đề nữ quyền được đưa ra thảo luận một cách trực tiếp, cũng như vai trò của bà Sương Nguyệt Anh với tư cách là chủ bút, vấn đề nữ quyền trên Nữ giới chung đã thực sự do chính phụ nữ nhận thức và lên tiếng.

3. Sự phát triển của quá trình nhận thức vấn đề nữ quyền trong những năm sau Chiến tranh Thế giới I

        Sau Chiến tranh Thế giới I, phong trào nữ quyền của phụ nữ châu Âu phát triển mạnh mẽ. Ảnh hưởng của phong trào này qua báo chí cũng tác động tới xã hội Việt Nam. Bên cạnh đó, Quy chế về giáo dục Đông Dương ban hành năm 1917 đã làm cho dư luận xã hội Việt Nam đầu những năm 1920 sôi nổi bàn về nữ học, nữ quyền. Các quan chức giáo dục của chính quyền thực dân như Tôn Thất Đàm, Trịnh Thu Tâm, Nguyễn Đình Tỵ, Trần Thúc Cáp, Vũ Ngọc Liên... và các học giả tên tuổi như Phạm Quỳnh, Nguyễn Bá Học, Phạm Ngọc Thiều... kể cả phụ nữ như bà Đạm Phương đều viết báo hoặc diễn thuyết về vấn đề này.
        Mặc dù đánh giá cao vai trò của phụ nữ trong lịch sử, các tác giả này cũng phải thừa nhận phụ nữ Việt Nam vẫn phải chịu một địa vị thấp kém, bị coi là "vị thành niên", "chung thân là vị thành niên". Sự bất bình đẳng này là sự bất bình đẳng trong vấn đề giáo dục mà nguyên nhân của nó chỉ đơn giản là vì "nước ta từ xưa câu nệ về mấy câu sáo ngữ sách Tầu, nói đàn bà chẳng khôn khéo gì... là giống phụ thuộc đàn ông" (10), hoặc "vì tin vào thuyết âm dương, đàn bà là nhu phải thuận cương, phải tam tòng nên không chú ý đến dạy dỗ" (11). Do đó, giáo dục phụ nữ được coi là biện pháp để thực hiện bình đẳng nam nữ. Vì quan niệm vị trí của phụ nữ là ở trong gia đình nên nội dung giáo dục cũng chủ yếu nhằm giúp phụ nữ làm tốt việc nội trợ, "con gái phải học để nhân cách hoàn toàn" (12) để "hiểu được tam tòng, tứ đức". Quyền "bình đẳng về chính trị" bị coi là " một ảo tưởng" và " bình đẳng tự do là quyền của đàn ông, đàn bà dùng không có lợi" (13)
        Đến những năm 1930, tình hình xã hội, tư tưởng Việt Nam có những thay đổi quan trọng. Chính sách Khai thác thuộc địa lần thứ hai của Pháp sau chiến tranh đã làm cho nền kinh tế Việt Nam ngày càng đi sâu vào quỹ đạo của chủ nghĩa tư bản. Giai cấp tư sản Việt Nam ra đời, giai cấp tiểu tư sản thành thị ngày một đông đảo. Đặc biệt chính sách chính trị của Pháp nhằm xây dựng một tầng lớp thượng lưu mới làm chỗ dựa cho Pháp đã làm xuất hiện khuynh hướng chính trị quốc gia cải lương. Bên cạnh đó các phong trào đấu tranh sôi nổi của các lực lượng xã hội phát triển ngày một phong phú, cũng như sự khẳng định quyền lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam với khuynh hướng chính trị dân tộc xã hội chủ nghĩa đã ảnh hưởng mạnh mẽ tới các tầng lớp nhân dân.
       Về mặt văn hóa tư tưởng, chính sách văn hóa giáo dục của Pháp, cụ thể là Học chính Tổng quy ban hành năm 1917 trải qua hơn 10 năm thực hiện đã đưa lại kết quả: khoảng 35 vạn trí thức Tây học mà chế độ giáo dục lấy tiếng Pháp làm ngôn ngữ giảng dạy chính trong nhà trường đã làm cho ảnh hưởng của văn hóa Pháp trở nên sâu sắc hơn. Hoài Thanh - Hoài Chân trong Thi nhân Việt Nam đã viết:" Phương Tây bây giờ đã đi tới chỗ sâu nhất trong hồn ta. Ta không còn có thể vui cái vui ngày trước, buồn cái buồn ngày trước, yêu ghét giận hờn nhất nhất như ngày trước." (14) Đó chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của phong trào nữ quyền, giải phóng phụ nữ, phong trào Âu hóa cũng như phong trào Thơ mới và tiểu thuyết của Tự lực văn đoàn trong những năm 1930.
      Đặc biệt vấn đề nữ quyền, giải phóng phụ nữ, phụ nữ tham gia vào cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc như thế nào trở thành vấn đề lưu tâm của xã hội. Hàng loạt tờ báo phụ nữ được xuất bản ở khắp 3 kỳ như Phụ nữ Thời đàm ( 1930-1934) ở Hà Nội, Phụ nữ Tân tiến ( 1932-1934) ở Huế, Phụ nữ tân văn (1929-1935) ở Sài Gòn. Bên cạnh đó là sự xuất hiện các sách chuyên khảo về phụ nữ như Nam nữ bình quyền của Đặng Văn Bẩy ở Sài Gòn năm 1928, Vấn đề phụ nữ của Phan Bội Châu năm 1929, Nam quốc nữ lưu, Nữ lưu văn học sử của Sở Cuồng- Lê Dư năm 1929... Tại các Hội chợ Đêm ở Sài Gòn, ở Huế, trên các diễn đàn công khai từ Nam ra Bắc, những phụ nữ trí thức như các cô Nguyễn Thị Kiêm, Phan Thị Nga... đã đứng ra diễn thuyết về các vấn đề: "Có nên tự do kết hôn hay không?" , " Chế độ đa thê", " Một ngày của một người phụ nữ tân tiến, " Phụ nữ với thể dục", " Phụ nữ giải phóng"... các tổ chức phụ nữ như Phụ nữ giải phóng, Hội nữ quyền, Nữ công học hội được tổ chức ở nhiều nơi với các cấp độ khác nhau của mục tiêu vận động phụ nữ. Nữ quyền và giải phóng phụ nữ trở thành những những khẩu hiệu gây ấn tượng đến mức bị lạm dụng trong cả việc quảng cáo thuốc. Ví dụ trên báo Phụ nữ tân văn nhà thuốc Đầu rồng đã đăng quảng cáo:" chị em phụ nữ đừng lo rồi đây không được giải phóng, đã có thuốc tốt trị các bệnh... giúp cho chị em mạnh khỏe để lo vấn đề giải phóng" (15).
      Thời kì này nội dung của khái niệm nữ quyền và giải phóng phụ nữ không còn giới hạn trong quan niệm coi sự bất bình đẳng nam nữ chỉ là sự bất bình đẳng trong vấn đề giáo dục nữa mà đưpợc bao gồm cả quyền bình đẳng về chính trị, quyền bầu cử, ứng cử, quyền lao động và tự do kết hôn với người mình yêu.
         Nhìn chung, việc nhận thức vấn đề nữ quyền trong những năm 1930, một mặt chịu ảnh hưởng bởi vị trí " hai mặt" của phụ nữ Việt Nam trong lịch sử, mặt khác phản ánh quan điểm và quyền lợi giai cấp của các nhóm xã hội khác nhau và đã hình thành một số khuynh hướng.
        Trước hết, đó là khuynh hướng ủng hộ nữ quyền. Những người ủng hộ nữ quyền như Nguyễn Văn Bá, Huỳnh Thúc Kháng, Cao Văn Chánh, Trịnh Đình Rư (16)... cho rằng" Quyền bình đẳng nam nữ là một tư tưởng tiến bộ (17), là " hợp với nhân đạo và công lý" (18). Nhưng nữ quyền gắn với quyền chính trị, quyền bầu cử, ứng cử của phụ nữ thì hầu hết họ đều né tránh mà chỉ nhấn mạnh vị trí của phụ nữ không chỉ trong gia đình mà phụ nữ cần tham gia các công tác xã hội. Hầu hết những người này đều thuộc tầng lớp trên, do đó chỉ nhận thấy thân phận phụ thuộc của một số phụ nữ trong các gia đình tầng lớp trên, luôn sống trong điều kiện kín cổng cao tường , không lao động, không sống tự lập và chịu nhiều ảnh hưởng của lễ giáo phong kiến. Vì vậy họ chủ trương giáo dục phụ nữ và phụ nữ chức nghiệp là điều kiện để thực hiện nữ quyền và giải phóng phụ nữ. Trên báo Phụ nữ Tân văn vì thế xuất hiện nhiều bài viết về vấn đề nghề nghiệp cho phụ nữ như : " chị em ta nên học những nghề để mưu tự lập thân" ( 19), " nghĩa vụ của chị em ta là phảo lo cho có nghề nghiệp" (20)...
        Khuynh hướng này được sự ủng hộ của nhiều phụ nữ trí thức, phụ nữ tư sản và tiểu tư sản như Vân Đài, Đạm Phương, bà Nguyễn Đức Nhuận, Nguyễn Thị Kiêm (21)...
       Trái với khuynh hướng ủng hộ nữ quyền là khuynh hướng phê bình nữ quyền. Phê bình nữ quyền không chỉ là quan điểm của những người chịu ảnh hưởng sâu sắc của Nho giáo như Phạm Quỳnh, Tôn Thất Đàm, mà ngay cả những trí thức Tây học tư sản như Bùi Quang Chiêu, Nguyễn Phan Long,...(22) mặc dù biết quyền bình đẳng nam nữ là một tư tưởng tiến bộ, nhưng vì quyền lợi chính trị cá nhân họ cũng phản đối nữ quyền. Nguễn Phan Long cho rằng "không cần giải phóng phụ nữ vì họ đâu có phải là nô lệ" ( 23). Riêng Nguyễn Văn Vĩnh xuất phát từ địa vị tương đối bình đẳng trên thực tế của phần lớn phụ nữ bình dân trong gia đình cũng như thân phận khá tự do của họ ( tự do đi lại, buôn bán, lao động...) thì nói phụ nữ Việt Nam đòi nữ quyền như phụ nữ Châu Âu là đòi ngược (24). Hoặc nói thẳng ra như Bùi Quang Chiêu là "giúp phụ nữ đòi bình quyền là gây thêm kẻ phản đối" và "họ sẽ phản đối ta từ trong gia đình tới ngoài xã hội" vì vậy "không nên giúp họ trở thành kẻ phản đối ta" (25)
        Phản đối nữ quyền họ còn phản đối cả việc phụ nữ đi làm và tham gia công tác xã hội. Bà Phan Văn Gia cho rằng: phụ nữ đi làm dù thế nào cũng có hại "vì sẽ làm nạn thất nghiệp tăng lên do tranh chỗ làm của đàn ông hay sẽ làm cho gia đình bị bỏ phế vì không có người chăm sóc... gia đình là gốc của xã hội mà gia đình không vững thì xã hội sẽ tan..." Đây cũng là quan niệm của Ngô thúc Đích và Tôn Thất Đàn...
        Ngoài hai khuynh hướng trên còn có một khuynh hướng khác nhận thức được thân phận nô lệ của người Việt Nam dưới thời Pháp thuộc nên chủ trương quay sang vận động giải phóng phụ nữ khỏi ràng buộc của lễ giáo phong kiến, ví dụ như Diệp Văn Kỳ cho rằng: " người Việt Nam không phải là kẻ làm luật mà chỉ là kẻ chịu luật", "ngay nam giới cũng chỉ có quyền nằm canh đóng thuế" thì" đối với phụ nữ chỉ chỉ còn chuyện giải phóng, giải phóng ở phong tục, giải phóng ở gia đình, giải phóng ở xã hội và hoàn toàn giải phóng" (27). Hay như Phan Khôi vì " mình không có quyền chính trị và quyền giáo dục trong tay thì có ý kiến chi cũng là vô dụng cả" nên ông tập trung "chỉ trích Khổng giáo, đả phá cái chế độ đại gia đình", vì chị em phụ nữ mà "xóa cái luật nam tôn, nữ ty, giảng lại cái nghĩa chữ trinh, bênh vực sự cải giá là vô tội" (28) qua một loạt bài trên báo Phụ nữ tân văn, báo Thần Chung và báo Trung lập...
        Trong khi đó nhóm các nhà văn, nhà báo tự do như Nhất Linh, Khái Hưng, Tú Mỡ, Thạch Lam...cho ra đời Tự lực văn đoàn với một loạt tiểu thuyết luận đề đề cao con người cá nhân, chống lại lễ giáo phong kiến. Đặc biệt các nhân vật nữ của họ là những người khao khát thoát khỏi những ràng buộc của lễ giáo phong kiến khao khát hạnh phúc, muốn được tự định đoạt cuộc sống của mình như Nhung trong Lạnh lùng, Loan trong Đôi bạn, Trâm trong Nắng thu...(29)
       Dưới danh nghĩa đòi nữ quyền, giải phóng phụ nữ, một số phụ nữ thành thị sa vào cờ bạc, bói toán, hầu đồng.... Đặc biệt các cô gái Tây học ( theo mới) mà lối sống và quan niệm của họ là một thách thức đối với những quan niệm đạo đức và đe dọa tính bền vững của gia đình truyền thống. Do đó, một số người như Huỳnh Thúc Kháng, Phan Bội Châu mặc dù ủng hộ nữ quyền đã phải lên tiếng phê phán: " vứt hết kim tiền máu mủ vì phấn sáp , nước bông... mang được lốt Madam thời xem đất nước quê hương không bằng một sợi tóc, thê mà nay nữ quyền, mai nữ quyền, kêu rêu, xao xác, phụ nữ như thế còn vấn đề gì mà nói nữa đâu".(30)
      Đầu những năm 1930, trong khi trên sách báo công khai, những trí thức tư sản, ngay cả những người ủng hộ nữ quyền và giải phóng phụ nữ cũng đều tách vấn đề phụ nữ ra khỏi vấn đề xã hội, cũng như né tránh ý nghĩa chính trị của khái niệm này và không ai chỉ ra được trong điều kiện của một nước thuộc địa như Việt Nam, phụ nữ muốn đòi nữ quyền, giải phóng phụ nữ, trước hết phải có một tiền đề là nước nhà độc lập, thì những người cộng sản là những người duy nhất đã gắn vấn đề giải phóng phụ nữ với giải phóng dân tộc. Trong Luận cương chính trị của Đảng cộng sản năm 1930 , nam nữ bình quyền là một trong mười chủ trương lớn của Đảng. và ngay tại Hội ngghị trung ương lần thứ nhất của Đảng tháng 10 năm 1930, Đảng đã ra Nghị quyết về vận động phụ nữ và giải phóng dân tộc: "lực lượng phụ nữ là một lực lượng rất trọng yếu. nếu quảng đại quần chúng phụ nữ không tham gia cuộc đấu tranh cách mạng thì cách mạng không thể thắng lợi được", cũng như nếu phụ nữ đứng ngoài cuộc đấu tranh cách mạng của công nông thì không bao giờ đạt mục đích phụ nữ giải phóng được" (31). Cuộc vận động phụ nữ của Đảng cộng sản phát triển, nhiều nữ Đảng viên cộng sản đã đi vào vận động phụ nữ lao động công nông. Mặt khác, các nữ trí thức, các nhà báo nữ cộng sản đã làm cho vấn đề phụ nữ trên báo chí tư sản như Phụ nữ tân văn những năm 1934-1935 trở nên gần gũi hơn đối với phụ nữ lao động và việc nhận thức vấn đề nữ quyền trở nên thực tế hơn và đúng hướng hơn. Đó là vấn đề của phần đông phụ nữ đang lao động trong các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền của thực dân Pháp, vấn đề chế độ tiền lương, điều kiện làm việc, chế độ bảo hiểnm và nhân phẩm phụ nữ... Trên báo Phụ nữ tân văn thời kỳ này còn xuất hiện nhiều bài báo có tính tranh đấu mạnh mẽ. Bên cạnh việc phê phán sự "giản đơn", "hão huyền" phi thực tế của việc nhận thức vấn đề nữ quyền. bằng những dẫn chứng lấy từ báo chí về những vụ việc phụ nữ bị chồng đánh chết, tớ gái vì sợ ông chủ mà tự tử, các cô thiếu nữ tự tử vì bị cha mẹ ép duyên...các bài báo đã khẳng định: " đàn bà khổ vì luật pháp, vì lễ giáo, chế độ làm việc lương ít, không được học tập, không được tổ chức, không được bảo hộ khi sinh nở và không có mảy may quyền gì trong sự tổ chức chính trị kinh tế, xã hội xứ này" (32). Do đó "phụ nữ cần tranh đấu. Tranh đấu chống ai? chống cái chế độ, chống tất cả cái điều kiện gây nên khổ thống và những ai cùng hưởng nhờ các điều kiện ấy". Trong cuộc đấu tranh này, phụ nữ có thể đoàn kết cùng nam giới đấu tranh vì những mục tiêu chung. Như vậy cuộc đấu tranh của phụ nữ lúc này đã vượt ra khỏi phạm vi gia đình mà trở thành cuộc đấu tranh mang tính cách mạng xã hội.

Kết luận
         1. Ở Việt Nam, vấn đề phụ nữ được quan tâm từ khá sớm, ngay từ những năm đầu thế kỷ XX, năm 1907 trên Đăng cổ tùng báo đã có mục Nhời đàn bà như một diễn đàn của phụ nữ và cho đến năm 1920 thì như nhận xét của nhà Việt Nam học người Úc David Marr: " Phụ nữ và xã hội đã trở thành điểm tập trung chú ý mà các vấn đề khác thường xoay quanh nó. Hàng trăm cuốn sách, tập sách nhỏ và bài báo đã được xuất bản về mọi mặt. Phụ nữ trở nên có ý thức rằng họ là một nhóm người trong xã hội với các nỗi bất bình và yêu cầu riêng" (34). Điều này phản ánh vai trò quan trọng và những đóng góp to lớn của phụ nữ Việt Nam trong xã hội.
         2. Vấn đề phụ nữ ở Việt Nam, trải qua quá trình nhận thức từ lĩnh vực văn hóa- nữ học, giáo dục phụ nữ, sang lĩnh vực chính trị xã hội- phụ nữ và quyền bầu cử, ứng cử, quyền tham chính, giải phóng phụ nữ... Đến những năm 1930, dưới ảnh hưởng của Đảng cộng sản Việt Nam, vấn đề nữ quyền được gắn với vấn đề dân tộc, vấn đề giai cấp.
        3. Vấn đề phụ nữ không chỉ là vấn đề xã hội chung chung, mà đã nhanh chóng trở thành sự tự nhận thức của chính bản thân phụ nữ với sự xuất hiện rất sớm của tờ báo dành riêng cho phụ nữ, tờ Nữ giới chung năm 1918, cũng như sự phát triển của dòng báo phụ nữ trong những năm 1930 với sự tham gia của các nhà báo nữ như Sương Nguyệt Ánh, Đạm Phương, Nguyễn Thị Kiêm, Phạm Thị Nga, Vân Đài, Huỳnh Lan...
        4. Sự tự nhận thức của phụ nữ đối với vấn đề nữ quyền cũng như sự phát triển của quá trình nhận thức tư tưởng này trong xã hội Việt Nam đã từng bước mang lại sự thay đổi thực sự cho phụ nữ cũng như sự phát triển của phong trào phụ nữ, thúc đẩy phụ nữ tham gia vào các hoạt động xã hội, vào phong trào đòi quyền bình đẳng nam nữ và giải phóng phụ nữ, giải phóng dân tộc và góp phần vào thành công của cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở Việt Nam.

Vân Chi




Chú thích
1. Đông Dương tạp chí, số ra ngày 5.2.1914, tr4
2. Đông Dương tạp chí, số ra ngày 12.2.1914, tr6
3,4 Đông Dương tạp chí, số ra ngày 19.2. 1914, tr6
5. Nữ giới chung số ra ngày 1.2.1918
6. Nữ giới chung số ra ngày 22.2.1918
7,8. Nữ giới chung số ra ngày 15.3.1918
9. Nữ giới chung số ra ngày 22.2.1918
10. Nam Phong số ra tháng 2.1918
11. Nam Phong số ra tháng 4.1924, tr264
12. Nam Phong số ra tháng 5.1919, tr397
13. Nam Phong số ra tháng 6.1932, tr571
14. Hoài Thanh- Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam (1932-1941), Văn học 1997, tr17
15. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 30.8.1934, tr22
16. Nguyễn văn Bá- chủ nhiệm báo Thần Chung
Huỳnh Thúc Kháng, chủ bút báo Tiếng Dân
Cao văn Chánh, nhà báo của báo VCông Luận, Nam kỳ kinh tế báo
Trịnh Đình rư, thường viết bài cho báo Phụ nữ Tân văn
17.Phụ nữ tân văn, số ra ngày 16.5.1929, tr10
18. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 27.6.1929 tr10
19. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 4.7.1929, tr1
20. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 20.3.1930, tr1
21. Bà Nguyễ Đức Nhuận, chủ nhiệm báo Phụ nữ tân văn
Bà Đạm Phương, chủ nhiệm Nữ công học hội Huế
22. Phạm Quỳnh, Chủ bút báo Nam Phong, Thương thư Bộ học
Nguyễn Phan long, chủ nhiệm báo Đuốc Nhà Nam
Nguyễn Văn Vĩnh, chủ bút Đông Dương tạp chí, Trung Bắc Tân văn
Bùi Quang Chiêu, lãnh tụ Đảng Lập hiến, giám đốc tờ Diễn đàn Đông Dương
23. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 11.7.1929
24. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 23.5.1929. tr9
25. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 20.6.1929, tr9
26. Diệp Văn Kỳ, chủ bút báo Thần Chung
27. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 1.8.1929, tr9
28. Đông Dương tạp chí số 31.1937
29. Nhất Linh, Lạnh lùng, Đời Nay, H, 1937
Nhất Linh, Đôi Bạn, Đởi nay, H, 1938
Nhất Linh, Nắng thu, Đời nay, H, 1948
30. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 4.7.1929, tr10
31. Nguyễn Thị ThậpLịch sử phong trào phụ nữ Việt Nam, t1, Phụ nữ, H, 1981, tr174
32. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 27.9.1934, tr5
33. Phụ nữ tân văn, số ra ngày 18.10.1934, tr6
34. Essays into Vietnamese pasts. Cornell University, Inthaca New York. 1995, tr75




Bài tham dự Hội thảo Quốc tế Việt Nam học lần thứ nhất, Việt Nam học Kỷ yếu Hội thảo quốc tế lần thứ nhất, Hà Nội 15-17/7/1998, t4, NXB Thế giới 2001

Chủ Nhật, 10 tháng 1, 2010

Ảnh hưởng của văn hoá Đông – Tây đối với địa vị của phụ nữ Việt Nam trong lịch sử**

(Đăng trên tạp chí Khoa học về phụ nữ số 3 /2004 (64) tr47-55))
Đặng Thị Vân Chi


         Vấn đề địa vị của phụ nữ Việt Nam trong lịch sử là vấn đề được khá nhiều nhà nghiên cứu quan tâm đặc biệt từ khi địa vị của phụ nữ được coi là thước đo trình độ văn minh của một xã hội , một quốc gia. Vì vậy đây cũng là vấn đề có nhiều ý kiến khác nhau. Một ý kiến khá phổ biến xuất phát từ những ảnh hưởng của Nho giáo trong xã hội Việt Nam cho rằng phụ nữ Việt Nam có địa vị xã hội rất thấp. Tuy nhiên, gần đây lại có nhiều ý kiến khác về vấn đề này như nhà dân tộc học Từ Chi xuất phát từ những nghiên cứu dân tộc học đã cho rằng phụ nữ Việt Nam có địa vị “hai mặt” trong đời sống xã hội và gia đình, (1) hay giáo sư Trần Quốc Vượng xuất phát từ những tư liệu lịch sử và văn hoá lại cho rằng có một “nguyên lí mẹ” trong văn hoá Việt Nam (2) ; còn giáo sư Insun Yu (Hàn Quốc) nghiên cứu qua tư liệu lịch sử và qua những bộ luật thời phong kiến cho rằng xã hội Việt Nam là một xã hội “lưỡng hệ”-như phần lớn các nước ở Đông Nam Á- trong đó phụ nữ và nam giới có địa vị ngang nhau và phụ nữ Việt Nam được tôn trọng hơn cũng như có địa vị trong gia đình cao hơn so với phụ nữ của các quốc gia Đông Á khác như Trung Quốc và Nhật Bản…(3)
        Tuy vậy, khi đề cập đến vấn đề địa vị xã hội của phụ nữ người ta không thể tách rời vấn đề vai trò của phụ nữ , đặc biệt trong nền sản xuất xã hội. Bà A.M Colôntai trong nghiên cứu của mình đã đi đến kết luận: “ Địa vị của người phụ nữ thường được quyết định bởi nhiệm vụ của họ trong quá trình phát triển kinh tế của các thời đại”.(4) Và ở Việt Nam theo chúng tôi khi nghiên cứu về địa vị của phụ nữ cũng không thể không nghiên cứu vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội.

1.Vai trò và địa vị của người phụ nữ Việt Nam trong gia đình và xã hội.
       Việt Nam là một quốc gia nông nghiệp nằm trên bán đảo Đông Dương ở Đông Nam châu Á. Các di chỉ khảo cổ học đã cho thấy trong nền văn hoá Hoà Bình cách ngày nay từ hơn một vạn năm nền nông nghiệp sơ khai đã ra đời và liên tục phát triển. Đất đai màu mỡ phù sa của vùng đồng bằng châu thổ cùng với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm và mưa nhiêù là môi trường sinh thái thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp trồng lúa nước. Cho đến cuối thế kỉ XIX Việt Nam vẫn là một nước nông nghiệp tiểu nông tự cấp tự túc với nghề trồng lúa nước là một ngành kinh tế chủ đạo. Các truyền thuyết dân gian về “bà mẹ lúa” cùng với tín ngưỡng dân gian thờ nữ thần còn khá phổ biến cho tới tận ngày nay đã phản ánh công lao của phụ nữ trong việc phát minh ra nghề nông cũng như vai trò quan trọng của họ trong sản xuất nông nghiệp. Đặc điểm của nền kinh tế nông nghiệp tiểu nông trong đó các gia đình nhỏ là đơn vị sản xuất chủ yếu đòi hỏi sự hợp tác lao động chặt chẽ giữa phụ nữ và nam giới và cho phép phụ nữ tham gia vào mọi khâu trong quá trình sản xuất từ cày, bừa, gieo mạ, cấy, gặt, làm cỏ, bón phân, tát nước… Hình ảnh: “Trên đồng cạn, dưới đồng sâu, Chồng cày vợ cấy con trâu đi bừa” là hình ảnh tiêu biểu đặc trưng ở các làng quê Việt Nam .
         Một đặc điểm khác trong lịch sử phát triển của dân tộc Việt Nam là do địa bàn cư trú của người Việt nằm ở lưu vực những con sông lớn có độ dốc cao, lũ lụt thường xuyên xảy ra nên từ hàng ngàn năm trước, để bảo vệ cuộc sống và mùa màng, người Việt không thể không đắp đê, phòng lụt. Hơn nữa, bản thân nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước phụ thuộc rất nhiều vào hệ thống tưới tiêu. Đắp đê, làm thuỷ lợi là công việc thường xuyên đòi hỏi công sức của nhiều người đặc biệt là nam giới.
Ngoài ra, với vị trí là chiếc cầu nối giữa lục địa châu Á rộng lớn với vùng Đông Nam Á hải đảo, Việt Nam thường xuyên bị đe doạ bởi nạn ngoại xâm. Có thể nói hiếm có một quốc gia nào trên thế giới trong lịch sử tồn tại và phát triển của mình lại phải tiến hành chống ngoại xâm nhiều lần và trong nhiều thế kỉ như Việt Nam. Vì vậy, không chỉ trong thời chiến mà ngay cả trong thời bình nam giới cũng bị huy động vào quân đội để sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc.
         Như vậy, nếu như hai nhân tố làm thuỷ lợi và chống ngoại xâm là hai nhân tố cơ bản tạo nên sự cố kết cộng đồng và là điều kiện thúc đẩy nhà nước hình thành sớm ở Việt Nam thì đó cũng chính là nguyên nhân làm cho phụ nữ Việt Nam phải gánh vác thêm nhiều trách nhiệm đối với gia đình và làng xóm. Đó là khi nam giới thường xuyên phải vắng nhà vì bị huy động đi phu làm thuỷ lợi và đi lính bảo vệ tổ quốc thì phụ nữ phải đảm đang gánh vác mọi việc từ lao động sản xuất ngoài đồng ruộng cho tới nuôi dạy con cái, chăm sóc cha mẹ già…Ca dao xưa có nhiều câu phản ánh thực tế này :
“ Chàng ơi phải lính thì đi
Cửa nhà sau trước đã thì có em”
“ Anh đi em ở lại nhà
Hai vai gánh vác mẹ già con thơ”.
Hay : “ Anh đi theo chúa Tây Sơn,
   Em về cày cuốc mà thương mẹ già”
        Không chỉ thay chồng nuôi mẹ nuôi con khi chồng đi phu, đi lính người phụ nữ Việt Nam còn nuôi chồng đi học, đi thi khi mà chế độ khoa cử và chính sách khuyến khích Nho giáo của các nhà nước phong kiến Việt Nam đã tạo nên một tầng lớp Nho sĩ suốt đời theo nghiệp khoa cử coi thường lao động chân tay.      Ca dao xưa cũng có nhiều câu phản ánh điều này :
“ Anh thì quần áo rong chơi
Để em đi cấy bồ hôi ướt đầm”
“ Tiền gạo thì của mẹ cha
Cái nghiên cái bút thật là của em”
“ Sang năm lúa tốt nhiều tiền
Em đem đóng thuế đóng sưu cho chồng”…
        Việt Nam là một nước nông nghiệp nhưng thu nhập từ nghề nông lại rất bấp bênh bởi thiên tai thường xuyên xảy ra. Không những thế đất đai ít, dân số ngày càng tăng, thu nhập ít ỏi từ nghề nông không đủ cho người nông dân trang trải gánh nặng tô thuế và nuôi sống gia đình họ. Vì vậy người nông dân buộc phải làm thêm nhiều nghề phụ và phát triển buôn bán nhỏ để đảm bảo cuộc sống. Những công việc này phần lớn cũng do phụ nữ đảm nhiệm. Các thương nhân và giáo sĩ phương Tây đến Việt Nam vào thế kỉ 16, 17, 18 đều có chung nhận xét là phụ nữ Việt Nam rất đảm đang. Họ tham gia vào mọi hoạt động sản xuất cũng như hoạt động buôn bán trong xã hội . Ví dụ như ông Jean Koffler – một giáo sĩ Tiệp Khắc đến Đàng Trong từ năm 1740 đến 1755 đã nhận xét : “ Họ (phụ nữ ) rất khéo léo trong việc dệt vải bông và lụa. Họ cũng nhuộm những thứ này thành nhiều màu khác nhau. Họ cũng rất khéo trong việc làm bánh và mứt kẹo… Phụ nữ trồng thuốc lá, trồng bông, phụ nữ buôn bán ở chợ hay cửa hiệu của người ngoại quốc”(5) . Hay như John Barrow người đã từng sống rất lâu ở Việt Nam cũng viết : “Phụ nữ ở đây rất hoạt động, họ trông coi việc làm nhà, chỉ đạo lò gốm, chèo thuyền mang hàng ra chợ bán, bật bông, kéo sợi, dệt vải. May vá quần áo”(5). Trong ca dao cũng có nhiều câu phản ánh sự đảm đang tần tảo của phụ nữ Việt Nam. Không những thế nhiều phụ nữ còn được tôn làm tổ nghề của nhiều nghề thủ công truyền thống như :bà chúa Chuốt, bà chúa Sành trong nghề làm gốm, bà chúa Dệt… trong nghề dệt lụa , dệt lĩnh…Bằng cách tham gia vào nền sản xuất xã hội phụ nữ Việt Nam trở thành những người có đóng góp lớn cho kinh tế gia đình. Người nước ngoài đến Việt Nam vào những thế kỉ 17-18 đều có nhận xét chung là phụ nữ Việt nam “ thường khéo hơn nam giới trong việc làm tăng thêm tài sản gia đình… phụ nữ không để mất một nguồn lợi kinh tế nào, bất kể nguồn lợi từ đâu đến.”(5) Đầu thế kỉ XX các trí thức Nho học uyên thâm như Phạm Quỳnh ( thượng thư bộ học), Nguyễn Bá Học khi nhận xét về vai trò của phụ nữ Việt Nam cũng phải thừa nhận phụ nữ Việt Nam: “ linh lợi mà can đảm, cần mẫn mà khôn ngoan, xưa nay đã có tiếng giỏi về đường kinh tế. Cuộc thương nghiệp trong nước phần nhiều là ở trong tay đàn bà. Dẫu cả thế giới không đâu có cái cảnh rất đáng kính, đáng phục là cảnh vợ nuôi chồng đi học, học suốt đời vì sự học ở nước ta không có thời hạn. Phụ nữ một mình tần tảo mà cung cấp được cho cả một nhà, trên là cha mẹ, dưới là con…” ( NP 10.1917 ) hoặc “ Phàm việc lao động, việc trị sinh nhờ cả ở bọn hạ tiện với bọn đàn bà. Nhất là người đàn bà phải mang cái gánh cho xã hội rất nặng nề. Việc nông thương, cái gì nặng nhọc đê hèn thì đến người đàn bà” ( NP-3.1927)
          Như vậy, do những điều kiện tự nhiên, đặc điểm về kinh tế và xã hội phụ nữ Việt Nam dù muốn hay không cũng đã là những người có vai trò to lớn trong nền sản xuất xã hội cũng như kinh tế gia đình. Những đóng góp quan trọng của họ đối với gia đình và xã hội đã góp phần tạo nên địa vị của họ trong xã hội. Bằng nhiều cách tiếp cận khác nhau, gần đây khuynh hướng chung của các nhà khoa học đều cho rằng phụ nữ Việt Nam có địa vị cao trong gia đình truyền thống của dân tộc Việt Nam. Địa vị cao của phụ nữ Việt Nam trong lịch sử không những được phản ánh qua tư liệu lịch sử mà còn được phản ánh trong các truyền thuyết , ngôn ngữ và các phong tục tập quán, tín ngưỡng, văn hoá dân gian …vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay bất chấp việc Nho giáo được du nhập vào Việt Nam từ sớm và các nhà nước phong kiến Việt Nam đã lấy học thuyết Nho giáo làm nền tảng cho việc trị nước của mình.

2. Ảnh hưởng của Nho giáo đối với địa vị của phụ nữ Việt Nam trong lịch sử.

        Sau thời kì dựng nước đầu tiên từ thế kỉ I TrCN đến thế kỉ X, Việt Nam nằm dưới ách đô hộ của các triều đại phong kiến Trung Quốc. Nho giáo cũng đã được du nhập vào Việt Nam trong thời kì này nhưng chỉ ảnh hưởng tới bộ phận nhỏ quan lại thuộc tầng lớp trên. Hầu hết nhân dân Việt Nam sống trong các làng xã vẫn bảo tồn được các giá trị văn hoá truyền thống của mình trong đó có truyền thống tôn trọng phụ nữ. Việc Hai Bà Trưng đứng lên tập hợp nhân dân khởi nghĩa chống lại nhà Đông Hán năm 40 cũng như sự nổi dậy của Triệu Thị Trinh chống lại nhà Ngô năm 248 được sự hưởng ứng nhiệt liệt của toàn thể nhân dân là những minh chứng hùng hồn cho vai trò và vị thế của phụ nữ trong xã hội.
       Từ thế kỉ X đến thế kỉ XV, mặc dù chế độ phong kiến Việt Nam đang trong quá trình hình thành hướng tới một nhà nước quân chủ Nho giáo thì ý thức hệ Nho giáo với việc đề cao tuyệt đối quyền uy của nhà vua trong xã hội và quyền uy của người chồng trong gia đình cũng chưa ảnh hưởng nhiều. Bằng chứng là việc lên ngôi của Lý Chiêu Hoàng (thế kỉ XIII)dưới triều Lý cũng như việc kết hôn trong “nội tộc” dưới triều Trần ngoài lí do được giải thích là để tránh việc tranh cướp ngôi vua còn phản ánh một thực tế là thời kì đó việc hôn nhân mang tính phụ quyền theo quan niệm Nho giáo chưa hoàn toàn là quan niệm chính thống.Việc kết hôn trong “nội tộc” chỉ chính thức bị cấm đoán vào đời Lê Thánh Tông ( điều 319- luật Hồng Đức) khi mà Nho giáo được đề cao. Không những thế nhiêù nhân vật lịch sử hoặc mang họ mẹ như Mai Thúc Loan, hoặc chỉ được biết đến là con của một bà mẹ cụ thể còn bố thì rất mơ hồ như trường hợp của Lê Hoàn (là con của bà Đặng Thị) hay ngay như Lý Công Uẩn- vị vua sáng lập ra triều Lý( là con của bà Phạm Thị) phải chăng đã phản ánh một thực tế là trong dân gian vai trò của người mẹ cũng như vị thế của phụ nữ được nhớ đến nhiều hơn.*
        Đến thế kỉ XV, nhà nước Lê sơ đề cao Nho giáo, lấy Nho giáo làm nền tảng cho việc trị nước và đẩy mạnh giáo dục Nho học. Nho giáo lấy thuyết “Tam cương” làm trụ cột trong việc trị nước, thuyết “Tam tòng” (Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử – khi còn ở nhà thì phải theo cha, lấy chồng phải theo chồng , khi chồng chết phải theo con trai) , “tứ đức” để ràng buộc người phụ nữ vào gia đình, vào sự phụ thuộc người đàn ông. Người phụ nữ bị coi là loại “tiểu nhân khó dạy” nên không được đi học, đi thi và vì thế không được tham gia vào bộ máy quyền lực cũng như có tiếng nói trong các cuộc thảo luận thậm chí chỉ trong làng xã. Nền giáo dục Nho học phát triển với ba năm một kì thi hương ở các đạo và ba năm một kì thi hội ở kinh thành nhằm tuyển chọn quan lại cho bộ máy chính quyền đã làm hình thành một tầng lớp Nho sĩ đông đảo có mặt ở khắp nơi thì ảnh hưởng của Nho giáo trở nên sâu rộng hơn. Mặc dù vậy, trong bộ luật Hồng Đức – một bộ luật nhằm bảo vệ quyền lợi của giai cấp phong kiến- bên cạnh những quy định khắt khe của của lễ giáo phong kiến vẫn có nhiều điều khoản thể hiện tập quán tôn trọng phụ nữ của người Việt trong lịch sử.
         Về mặt kinh tế, theo luật định, tuy phụ nữ không được chia ruộng đất công của làng xã nhưng lại có quyền sở hữu tài sản riêng của mình. Nhiều văn tự bán đất, bán nhà còn lại đến ngày nay cho thấy chủ sở hữu là phụ nữ. Theo địa bạ của năm huyện thuộc tỉnh Hà Đông cũ có tới 21% chủ sở hữu ruộng đất tư là phụ nữ còn ở Thái Bình số chủ sở hưũ ruộng đất tư là phụ nữ chiếm 17,5%( 6). Hoặc trong số 1005 bia vùng Kinh bắc có tới 133 bia ( chiếm 13%) ghi chép về đóng góp của phụ nữ bằng tiền, ruộng đất…cho việc tu sửa đền, chùa…(7). Theo luật Hồng Đức (8) Con gái có quyền thừa kế tài sản sở hữu của gia đình bình đẳng như con trai( điều388- tr152). Khi đi lấy chồng phần tài sản này vẫn là của riêng người vợ không bị nhập vào gia sản nhà chồng. Khi chống chêt, nếu không có con phụ nữ được hưởng một nửa tài sản của hai vợ chồng (điều 375). Gia đình không có con trai thì con gái trưởng được hưởng phần ruộng hương hoả ( điều 391-397 ).
         Về mặt hôn nhân, phụ nữ có quyền từ hôn nếu phát hiện ra người con trai bị ác tật, phạm tội hay phá tán gia sản ( điều 322). Phụ nữ cũng có quyền li hôn nếu người chồng trong năm tháng liền không đoái hoài đến vợ ( điều308). Người chồng không được phép bỏ vợ nếu như người vợ có công lao trong việc gây dựng gia sản cho nhà chồng hoặc đã chịu tang cha mẹ chồng cũng như khi người vợ không còn nơi nương tựa.
       Dưới chế độ phong kiến, Nho giáo ngày càng củng cố tính chất phụ quyền của gia đình Việt Nam. Trong gia đình người cha có uy quyền tối cao đối với con cái, người chồng có uy quyền đối với vợ. Tính chất phụ quyền của gia đình Việt Nam ngày càng được tô đậm bởi nhiều thế kỉ giáo dục Nho học. “Tam tòng”, “ tứ đức” trở thành những chuẩn mực về đạo đức mà phụ nữ phải tuân theo. Ảnh hưởng của Nho giáo đối với địa vị của phụ nữ được thể hiện khá tập trung trong Gia Huấn và Nữ Huấn tương truyền là của Nguyễn Trãi viết ở thế kỉ XV cũng như được phản ánh trong phong tục tập quán ở làng xã… Tuy nhiên những đóng góp và vai trò của phụ nữ Việt Nam trong gia đình và xã hội đã làm cho uy quyền của người chồng đối với vợ chỉ còn trên lí thuyết và một phần nào đó trong các gia đình tầng lớp trên trong xã hội còn trên thực tế hầu hết phụ nữ trong các gia đình bình dân đều có một vị trí khá bình đẳng so với nam giới, thậm chí còn được đề cao hơn nam giới. Điều này thể hiện khá rõ trong ca dao tục ngữ, phong tục, tập quán và tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
         Để đối lại với quan niệm “nam tôn nữ ty” “ nhất nam viết hữu thập nứ viết vô” ( một con trai cũng là có, mười con gái cũng là không) trong dân gian có câu “ Lệnh ông không bằng cồng bà”; “ Trai mà chi, gái mà chi ,Sinh ra có ngãi có nghì thì thôi”; “Ruộng sâu trâu nái không bằng con gái đầu lòng” ; “Gái ngoan làm quan cho chồng”…Cũng có nhiều câu ca dao tục ngữ nói lên địa vị thấp kém của phụ nữ nhưng hoàn toàn chỉ phản ánh địa vị bị hạ thấp của phụ nữ bởi quan niệm Nho giao chứ không hề có ý nghĩa coi thường phụ nữ.
       Bên cạnh ca dao tục ngữ, trong kho tàng chuyện cười dân gian, các chuyện “ Chàng Ngốc” cũng phản ánh thái độ phản kháng của nhân dân đối với tư tưởng “nam tôn nữ ty’. Trong các câu chuyện này phụ nữ là những người thông minh tài giỏi đã phải dạy chồng từ cách làm, cách ăn, cách mặc cho đến cách nói năng ứng xử ngoài xã hội
        Trong các thế kỉ XVI –XVII, dưới triều Lê trung hưng, chính quyền phong kiến trung ương tập quyền bị sụp đổ, hỗn chiến phong kiến triền miên, Nho giáo không còn giữ vai trò độc tôn nữa, văn hoá dân gian cùng với truyền thống tôn trọng phụ nữ vốn có của người Việt lại có dịp trỗi dậy. Địa vị của phụ nữ được đề cao cùng với sự phát triển của Đạo Mẫu( thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh) vốn có nguồn gốc từ tín ngưỡng thờ nữ thần của người Việt. Hơn thế nữa, hình ảnh người phụ nữ trong mọi sinh hoạt thường ngày còn xuất hiện khá phổ biến trong các bức điêu khắc của đình làng- nơi được coi là tôn nghiêm mà chỉ có nam giới mới được tới trong những dịp tế lễ Thành hoàng làng hoặc hội họp .
         Đến thế kỉ XVIII- XIX đặc biệt dưới triều Nguyễn, Nho giáo được đẩy lên vị trí độc tôn. Địa vị của phụ nữ bị hạ thấp cùng với ảnh hưởng ngày càng sâu rộng của tư tưởng Nho giáo trong xã hội. Bộ luật Gia Long là sự sao chép bộ luật Nhà Thanh ở Trung Quốc. Những điều luật tôn trọng quyền lợi của phụ nữ trong bộ luật Hồng Đức không còn nữa . Phụ nữ không được quyền thừa kế tài sản, không được đi học, những quy định ngặt nghèo của lễ giáo phong kiến đã làm cho phụ nữ trở thành vật phụ thuộc vào đàn ông. Nạn đa thê ngày càng trở nên nặng nề. Nhiều tác phẩm văn học như Truyện Kiều, Cung oán ngâm khúc, Chinh phụ ngâm cùng các truyện Nôm khuyết danh đã phản ánh địa vị thấp kém và nỗi đau khổ của phụ nữ dưới chế độ phong kiến đồng thời phản ánh khát vọng tự do, khát vọng bình đẳng của phụ nữ Việt Nam .

3. Ảnh hưởng của văn hoá Phương Tây đối với việc nhìn nhận lại vai trò và địa vị của phụ nữ Việt Nam thời cận đại.
        Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam. Từ năm 1897, Pháp bắt đầu khai thác thuộc địa ở Việt Nam. Chương trình khai thác thuộc địa của Pháp đã biến Việt Nam từ một nước phong kiến nông nghiệp tiểu nông trở thành một nước thuộc địa nửa phong kiến. Để phục vụ cho công cuộc cai trị, người Pháp đã dần dần thay thế nền giáo dục Nho học bằng nền giaó dục phương Tây. Lần đầu tiên phụ nữ Việt Nam được đi học với cùng một chương trình giáo dục như nam giới và từ hai năm cuối của bậc tiểu học trở đi, học sinh phải học hoàn toàn bằng tiếng Pháp. Nhưng khác với nam sinh là nữ sinh mỗi tuần được học thêm một số giờ nữ công gia chánh ( theo quy định của Học chính Tổng quy ban hành năm 1917). Kết qủa của chính sách giáo dục này là đến những năm 30 của thế kỉ XX, trong xã hội Việt Nam đã hình thành một tầng lớp trí thức chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hoá phương Tây. Hoài Thanh- Hoài Chân trong Thi nhân Việt Nam đã viết : “ Chúng ta ở nhà Tây, đội mũ Tây, đi giầy Tây, mặc áo Tây. Chúng ta dùng đèn điện, đồng hồ, ô tô, xe lửa, xe đạp…còn gì nữa! Nói làm sao cho xiết những điều thay đổi về vật chất phương Tây đã đưa tới giữa chúng ta. Những đồ dùng kiểu mới ấy chính đã dẫn đường cho tư tưởng mới…Sĩ phu nước ta từ xưa chỉ biết có Khổng Tử bắt đầu dẫn Mạnh Đức Tư Cưu với Lư Thoa. Họ bắt đầu viết quốc ngữ.”(9) Ảnh hưởng của những tư tưởng dân chủ tư sản phương Tây và phong trào đòi nữ quyền và giải phóng phụ nữ trên thế giới đã làm xuất hiện trên báo chí – một thành tựu mới của văn minh phương Tây- một cuộc thảo luận về vấn đề phụ nữ. Cuộc thảo luận này đã thu hút sự tham gia của nhiều học giả, kể cả các trí thức Nho học lẫn trí thức Tây học trong đó có nhiều phụ nữ. Lần đầu tiên trong lịch sử đồng thời với việc đánh giá về vai trò của phụ nữ, vấn đề địa vị của phụ nữ Việt Nam trong lịch sử cũng được đề cập đến trên một diễn đàn công khai. Hầu hết các ý kiến đều đánh giá cao vai trò và những đóng góp của phụ nữ trong lịch sử . Về vấn đề địa vị phụ nữ trong lịch sử có nhiều ý kiến cho rằng “ đàn bà nước ta từ xưa vẫn được một địa vị xứng đáng trong xã hội” và “công đức của phụ nữ không phải đàn ông xưa không biết, không cảm, không phục” ( NP-4.1924) “ không cần giải phóng phụ nữ vì họ đâu có phải là nô lệ”, “ không cần đòi nam nữ bình quyền vì trong nhiều nhà phụ nữ nắm cả quyền hành trong tay” nên phụ nữ không cần đòi nữ quyền làm gì.(PNTV-11.7.1929)… Cũng có ý kiến thừa nhận địa vị bất bình dẳng của phụ nữ Việt Nam nhưng lại cho rằng đó chỉ là bất bình đẳng trong vấn đề giáo dục do “ quá câu nệ về mấy câu sáo ngữ sách Tàu”( NP-10.1917). Tuy nhiên về địa vị chính trị của phụ nữ Việt Nam thì hầu hết các tác giả đều né tránh và không ai chỉ ra được rằng: phụ nữ muốn được giải phóng, muốn đòi nữ quyền hay bình đẳng nam nữ trước hết cần phải có một tiền đề tiên quyết là nước nhà độc lập.
          Những năm đầu thế kỉ XX, diễn đàn của phụ nữ chỉ khiêm tốn là mục Nhời đàn bà trên các tờ Đăng cổ Tùng báo (1907 ), Đông Dương tạp chí( 1913 –1917), Trung Bắc Tân Văn (1915-1941) và chủ yếu do nam giới viết bài. Từ sau chiến tranh thế giới thứ nhất trước ảnh hưởng mạnh mẽ của phong trào nữ quyền phương Tây ở Việt Nam đã xuất hiện cả một dòng báo phụ nữ trên khắp ba kì Bắc- Trung - Nam bắt đầu từ tờ Nữ giới chung (1918). Sau đó là các tờ Phụ nữ Tân văn (1929 –1935 ), Phụ nữ Thời Đàm (1930 – 1934), Phụ nữ tân tiến ( 1932- 1934), Đàn bà mới (1935 ), Nữ Lưu (1936-1938), Đàn bà (1939- 1945) lần lượt ra đời…với tuyên ngôn “ là một cơ quan độc lập chuyên khảo cứu những vấn đề quan hệ với đàn bà, tức là quan hệ tới quốc gia, xã hội…vì tình thế phụ nữ trong nước ta ngày nay quyết không phải như hồi trước đây lấy khuê môn làm cửa ngục đàn bà mà việc gánh vác non sông không phải là việc con gái nữa”.( PNTV-1.5.1929) Cùng với sự phát triển của dòng báo phụ nữ các nhà báo nữ như bà Đạm Phương, bà Sương Nguyệt Anh, cô Nguyễn Thị Kiêm, Nguyễn Thị Lựu, Mai Huỳnh Hoa, Nguyễn Thị Thu, Phan Thị Nga, Vân Đài, Huỳnh Lan, Huỳnh Thị Bảo Hoà, Phạm Vân Anh, Bà Tùng Long… đã khẳng định được vị trí của mình- những người phụ nữ -trong xã hội. Trên các tờ báo, phụ nữ bắt đầu nói lên tiếng nói của mình bảo vệ những quyền lợi chính đáng của bản thân. Họ phê phán tục đa thê, tảo hôn cho rằng lấy “ Lắm vợ” là trái với đạo đức, “ là ăn ở đen bạc, bất trắc, bất nhân”. Ngay cả trường hợp lẫy vợ lẽ vì vợ cả hiếm muộn cũng không nên vì nếu việc hiếm muộn do nam giới thì sao? Phụ nữ có quyền lấy chồng khác không? (ĐDTC- 1914). Họ cũng phê phán việc buộc phụ nữ goá chồng phải ở vậy nuôi con theo quan niệm trinh tiết của Nho giáo “ là bất công, vô đạo, cướp mất quyền lợi của đàn bà mà không bổ ích gì cho phong hoá”( PNTV-13.8.1931). Họ đòi “ban hành luật chế độ một vợ một chồng” vì nó hợp với luân lí và nhân đạo(PNTV-29.8.1929); đòi được “tự do kết hôn”(NP-9.1919). Dưới nhan đề “ Đàn bà với ái tình” Thạch Lan cho rằng “ chữ ái tình mà xuất hiện trong xã hội là một điểm tấn bộ về nữ quyền.” “ Đàn bà mà bàn về ái tình, nói đến ái tình, đòi cho được quyền yêu thương tức là cũng như đứng giữa xã hội loài người mà nói rõ lên rằng :Chúng tôi không phải là đồ vật để cho đàn ông tự ý xếp đặt thế nào cũng đặng. Chúng tôi là người như đàn ông nên phải được quyền lựa chọn bạn trăm năm” ( PNTV- 13.8.1931)…
        Không những thế nhiều phụ nữ trí thức đã đứng ra thành lập các tổ chức của phụ nữ như các “Nữ công học hội” của bà Đạm Phương ở Huế; “ Nữ công học hội” của bà Phạm Tuấn Tài ở Hà Nội … nhằm dạy học, dạy nghề cho phụ nữ , tạo điều kiện và hướng dẫn phụ nữ làm quen với các hoạt động tập thể tiến tới tham gia các hoạt động xã hội đấu tranh cho quyền lợi của phụ nữ. Phong trào “nữ công học hội” nhanh chóng lan rộng ra cả nước.
         Nhìn chung trước khi Đảng cộng sản Việt Nam ra đời, cuộc thảo luận về nữ quyền và giải phóng phụ nữ mới chỉ nằm trong khuôn khổ cuộc đấu tranh chống lễ giáo phong kiến bởi một thực tế Việt Nam vẫn là một nước thuộc địa. Do đó không chỉ phụ nữ mà toàn thể nhân dân Việt Nam đều bị tước đọat mọi quyền lợi về kinh tế, chính trị và văn hoá.
        Năm 1930, Đảng cộng sản Việt Nam ra đời. Ngay từ khi mới thành lập, Đảng cộng sản đã đánh giá cao vai trò và đóng góp của phụ nữ Việt Nam trong sự nghiệp dựng nước và cứu nước của dân tộc. Trong Luận cương chính trị năm 1930 của Đảng, “nam nữ bình quyền” là một trong mười ba chủ trương lớn của đảng. Và ngay tại Hội nghị trung ương lần thứ nhất của Đảng tháng 10.1930, Đảng đã ra nghị quyết về vận động phụ nữ coi: “ Lực lượng phụ nữ là một lực lượng trọng yếu. Nếu quảng đại quần chúng phụ nữ không tham gia cuộc đấu tranh cách mạng thì cách mạng không thể thắng lợi được” ngược lại “ nếu phụ nữ đứng ngoài cuộc đấu tranh cách mạng của công nông thì cũng không bao giờ đạt mục đích giải phóng được” vì phụ nữ chỉ có cơ hội được giải phóng thực sự và bình đẳng thực sự khi Việt Nam không còn chế độ phong kiến và hoàn toàn độc lập.
         Từ sau năm 1930, do ảnh hưởng của cuộc vận động phụ nữ của Đảng cộng sản trên báo chí xuất hiện nhiều bài báo phản ánh điều kiện sống và làm việc của phụ nữ lao động Việt Nam ở nông thôn cũng như trong các hầm mỏ, nhà máy, đồn điền. Các bài báo yêu cầu “ nam nữ phổ thông đầu phiếu và ứng cử” vì “ đàn bà đáng được có đại biểu cũng như tự mình bầu cử để bênh vực quyền lợi cho mình” (PNTV- 11.4.1935); hưởng lương như nam giới, được nghỉ trong thời gian thai sản…( Nữ lưu-ngày 21.8 và 4.9.1936); thảo luận về vấn đề nữ quyền và giải phóng phụ nữ… Trong các cuộc đấu tranh đòi dân chủ thời kì 1936-1939, phụ nữ đã tích cực tham gia vào các cuộc đấu tranh đòi quyền tự do dân chủ, quyền bầu cử, quyền tham chính … Nhiều phụ nữ đã có mặt trong các uỷ ban lãnh đạo của phong trào Đông Dương Đại hội cùng với nam giới như chị Nguyễn Thị Lựu, Nguyễn Thị Thu, Mai Huỳnh Hoa, Nguyễn Thị Kiêm, Đoàn Tâm Đan, Trần Thị Trác, Đinh Thị Phượng (10)Bà Nguyễn Thị Huỳnh, bà Lê Thị Bảy…(11). Nhiều phụ nữ giữ vị trí cao trong các cấp lãnh đạo của Đảng cộng sản Đông Dương như chị Nguyễn Thị Minh Khai, Hoàng Ngân…Trong thời kì vận động cách mạng 1939-1945, một trong mười chương trình lớn của Mặt trận Việt Minh là “ nam nữ bình quyền” đã thu hút được sự ủng hộ và tham gia đông đảo của phụ nữ. Nhiều tổ chức “Phụ nữ cứu quốc” được thành lập đã góp phần cùng nhân dân Việt Nam chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cách mạng tháng Tám.

Kết luận
         Năm 1945, cách mạng tháng Tám thắng lợi, nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời. Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam ban hành năm 1946 đã chính thức xác nhận quyền bình đẳng với nam giới của phụ nữ trên tất cả các mặt kinh tế, chính trị và văn hoá. Đây không chỉ là thắng lợi của nhân dân Việt Nam nói chung mà còn là thắng lợi của phụ nữ Việt Nam những người luôn luôn khẳng định năng lực lao động và sáng tạo của mình trong sản xuất và chiến đấu cũng như khẳng định khát khao tự do, bình đẳng của phụ nữ Việt Nam trong lịch sử. Thắng lợi của cách mạng tháng Tám còn khẳng định đường lối vận động phụ nữ và các chính sách phụ nữ của Đảng cộng sản Việt Nam đã đáp ứng được nguyện vọng của phụ nữ Việt Nam cũng như phù hợp với truyền thống tôn trọng phụ nữ của dân tộc.
       Sau cách mạng tháng Tám năm 1945, để bảo vệ thành quả cách mạng vừa giành được phụ nữ Việt Nam đã cùng toàn thể nhân dân Việt Nam bước vào cuộc kháng chiến trường kì chống Pháp (1946 –1954) và chống Mỹ (1954-1975) xâm lược kéo dài 30 năm ( trên tổng số 58 năm tính đến 2003) đó là chưa kể tới hai cuộc chiến tranh phía biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc (1979). Trong cuộc trường kì kháng chiến này phụ nữ Việt Nam đã không những vừa đảm đang thay chồng sản xuất, nuôi dạy con cái, chăm sóc cha mẹ già mà còn trực tiếp tham gia chiến đấu bảo vệ quê hương. Các danh hiệu phụ nữ “Ba đảm đang”, “Anh hùng, bất khuất trung hậu đảm đang” “Bà mẹ Việt Nam anh hùng” đã chứng tỏ công lao và đóng góp to lớn của phụ nữ Việt Nam không chỉ được Đảng và nhà nước Việt Nam công nhận mà còn được toàn xã hội tôn vinh.

Vân Chi
------------

* Bộ sử thành văn sớm nhất của Việt Nam được biết đến hiện nay là ĐạiViệt sử lược của Lê Văn Hưu viết vào thế kỉ 13- Những thông tin về thời kì trước đó hoặc dựa theo dã sử hoặc theo sử Trung Quốc


Tài liệu tham khảo

1. Trần Từ. Cơ cấu tổ chức của làng Việt cổ truyên ở Bắc Bộ. NXB KHXH. H.1984
2. Trần Quốc Vượng. Nguyên lí mẹ của nền văn hoá Việt Nam.TC- Văn hoá Nghệ thuật số 12.1996.
3. Insun Yu.- Mô hình xã hội lưỡng hệ và địa vị phụ nữ trong truyền thống Việt Nam. Việt Nam học- Kỉ yếu hội thảo quốc tế. Tập IV. NXB Thế giới. H.2001
-Luật và xã hội Việt Nam thế kỉ XVII- XVIII. NXB KHXH. H.1994
4. A.M. Kô lôngtai. Vấn đề giải phóng phụ nữ. NXB Phụ nữ. H 1961.tr7

5. Trần Quốc Vượng. Truyền thống phụ nữ Việt Nam. NXB Phụ nữ. H.1972 tr17-18
6. Phan Huy Lê. Tìm về cội nguồn. T2. NXB Thế giới. H.1999 tr 871-872.
Địa bạ Thái Bình. T2. NXB Thế giới H.1997 tr.29
7. Phạm Thị ThuỳVinh. Văn bia thời Lê xứ Kinh Bắc và sự phản ánh sinh hoạt làng xã. NXB Văn hoá thông tin.H.2003
8. Quốc triều hình luật- Luật hình triều Lê-Luật Hồng Đức. NXB TP Hồ Chí Minh.2003
9. Hoài Thanh- Hoài Chân. Thi nhân Việt Nam 1932- 1941. NXB Văn học. 1997.tr16
10. Nguyễn Thành: Cuộc vận động Đông Dương Đại hội năm 1936 NXB tp Hồ Chí Minh 1986
11. NguyễnVăn Trấn. Chúng tôi làm báo (Hồi kí) NXB Văn nghệ . TP Hồ Chí Minh. 2000.
12. Tục ngữ câu đố ca dao dân ca Trường đại học tổng hợp H.1977
13. Báo Nam Phong ( NP)
14. Báo Phụ nữ Tân văn (PNTV)
15. Báo Nữ lưu
16. Báo Đông Dương Tạp chí (Đ DTC)
Và các báo xuất bản trước 1945.

**Đây là bài tham luận ở buổi tọa đàm khoa học" So sánh địa vị phụ nữ Việt Nam - Hàn Quốc trong gia đình và xã hội. Buổi tọa đàm này đã được giới thiệu ( Bằng tiếng Hàn)trên trang web
http://www.eawp.re.kr/pds/pds_read.php?code=news&page=1&number=19
Và 

Thứ Sáu, 17 tháng 4, 2009

Giới thiệu chung


Việt Nam là một nước nằm trên bán đảo Đông Dương ở khu vực Đông Nam Á. Phía Bắc Việt Nam giáp nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa, phía Tây và Tây Nam giáp nước Cộng hoà Nhân dân Lào và Vương quốc Campuchia, phía Đông và phía Nam giáp Thái Bình Dương.
Việt Nam có diện tích khoảng 331.991 km2 với đường bờ biển dài 3260 km và khoảng hơn 3000 hòn đảolớn, nhỏ. Do có vị trí địa lý đặc biệt như vậy nên Việt Nam sớm trở thành chiếc cầu nối giữa lục địa châu Á với Đông Nam Á hải đảo và biển Thái Bình Dương. Không những thế Việt Nam còn là giao điểm của con đường biển quốc tế từ Tây sang Đông và từ Bắc xuống Nam, nơi tiếp xúc và giao thoa của nhiều nền văn hoá, văn minh lớn trên thế giới như văn minh Trung Hoa và văn minh Ấn Độ.
Thiên nhiên Việt Nam phong phú và đa dạng với đầy đủ các loại địa hình: đồng bằng ven biển, trung du, cao nguyên và núi rừng. Trong lòng đất Việt Nam có rất nhiều loại khoáng sản quý, trữ lượng lớn và có giá trị kinh tế cao. Điều này làm cho Việt Nam trở thành nước có tiềm năng kinh tế cao.
Về mặt khí hậu, Việt Nam nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới, gió mùa, nắng lắm mưa nhiều, có nhiều vùng tiểu khí hậu với đủ bốn mùa: xuân, hạ, thu , đông ở miền Bắc và hai mùa: mùa mưa và mùa khô ở miền Nam. Đây là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp và lý giải vì sao người Việt đã chọn nghề trồng lúa nước là nghề sống chính. Nhưng cũng chính đặc điểm khí hậu nhiệt đới, gió mùa, nóng lắm mưa nhiều, thiên tai thường xuyên xảy ra đã hun đúc nên tính cách người Việt là cần cù, chịu khó và một cách ứng xử hoà đồng với thiên nhiên.
Theo sự tích Hồng Bàng, tổ tiên của người Việt là Âu Cơ và Lạc Long Quân. Âu Cơ là Tiên thuộc lục quốc ở trên cạn và Lạc long Quân là Rồng thuộc thuỷ quốc ở miền duyên hải, hải đảo. Huyền thoại này được xác nhận bởi các di tích và di vật khảo cổ học phong phú, đa dạng, liên tục đã cho thấy một thực tế: tổ tiên của người Việt chính là chủ nhân của vùng đất này, đã đồng thời khai phá cả vùng rừng núi lẫn đồng bằng và biển cả, đã triệt để khai thác và thích nghi với điều kiện tự nhiên, để tạo nên thế mạnh của cộng đồng.
Dân tộc Việt Nam hiện nay gồm 54 tộc người với dân số hơn 80 triệu người. Người Kinh chiếm khoảng 87%dân số và 53 tộc người thiểu số.
Về mặt ngôn ngữ, các tộc người sinh sống trên đất Viêt Nam thuộc 8 nhóm ngôn ngữ của các hệ ngôn ngữ Nam Á, Thái, Nam đảo và Hán Tạng như: Môn Khơ me, Việt- Mường, Mông - Dao, hỗn hợp Nam Á, Tày- Thái, Tạng- Miến, Hán và Nam đảo. Lãnh thổ và cư dân Việt được hình thành và định hình trong tiến trình lịch sử dân tộc.
Lịch sử Việt Nam là lịch sử của một cộng đồng cư dân nhiều tộc người, có tộc người đa số, có tộc người thiểu số, có tộc người đến trước, có tộc người đến sau, nhưng tất cả đều cùng chung sức, chung lòng xây dựng và bảo vệ đất nước. Quan trọng hơn, chính những đặc điểm này đã tạo nên một nền văn hoá Việt phong phú , đa dạng; Một tính cách Việt cần cù, dũng cảm, dễ hoà đồng và hiểu khách...
Vân Chi

PHONG TRÀO TẨY CHAY HOA KIỀU Ở VIỆT NAM NĂM 1919 (qua nguồn tư liệu báo chí đầu thế kỷ 20)*

                                                                                                          Đặng Thị Vân Chi * Đặt vấn đề T...